TAZELENME ÜNİVERSİTESİ PROJESİ MESAJI
YAŞLILIK ÇALIŞMALARI UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ MÜDÜRÜ VE MUĞLA TAZELENME ÜNİVERSİTESİ PROJESİ KURUCU KOORDİNATÖRÜ PROF. DR. MUAMMER TUNA’NIN
TAZELENME ÜNİVERSİTESİ PROJESİ
MESAJI
GİRİŞ
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de nüfus hızla yaşlanmakta ve yaşlı nüfus oranı hızla artmaktadır. Türkiye’de 65 yaş üstü nüfusun toplam nüfus içindeki oranı % 10’u geçmiş olup, Muğla’da bu oran % 15’e yaklaşmıştır. Dolayısıyla Türkiye artık yaşlı nüfuslu bir ülkedir ve Muğla için bu durum daha da yaşamsaldır. Bundan dolayı bir toplumsal olgu haline gelmiş olan yaşlılık, bir toplumsal sorun ve sosyal risk unsuru olarak algılanmalı ve kamusal politika önceliklerinden birisi durumuna gelmelidir. Ancak yaşlılığın toplumsal bir olgu ve sorun olarak algılanmasına ilişkin olarak yoğun çabalar olmasına rağmen; bir kamusal politika önceliği olarak belirlenmesi konusundaki çabaların henüz yeterli düzeyde olduğu söylenemez.
MUĞLA SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESNİDE TAZELENME ÜNİVERSİTESİ’NİN KURULUŞU
Bu bağlamda artan yaşlı nüfusun aktif hale gelmesi ve böylelikle sağlıklı ve uzun bir ömür sürmesi için Tazelenme Üniversitesi adıyla bir proje oluşturulmuştur. İlkin 2016 yılında Antalya Akdeniz Üniversitesi bünyesinde başlamış olan Tazelenme Üniversitesi projesi, daha sonra 2017 yılında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi ve Ege Üniversitesi bünyesinde faaliyetlerini sürdürmeye başlamıştır. 2025 yılı itibarı ile yaklaşık 35 üniversitede Tazelenme Üniversitesi faaliyetlerini sürdürmekte ya da başlama aşamasındadır. Tazelenme Üniversitesi Muğla’da çalışmalarını, Temmuz 2018’de Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi bünyesinde kurulan Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde sürdürmektedir. Asli faaliyet alanı yaşlılık konusunda çalışmalar, araştırmalar ve eğitimler düzenlemek olan merkezin, bu bağlamda yürüttüğü temel eğitim çalışması Tazelenme Üniversitesi Projesi olmuştur. Merkezin bir yıl kadar süren kuruluş süreci boyunca, bir sosyal sorumluluk projesi olarak tasarlanmış olan Tazelenme Üniversitesi çalışmalarını sürdürmüştür. Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin kuruluş süreci tamamlandıktan sonra, Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Tazelenme Üniversitesi Projesinin Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesindeki kurucusu Prof. Dr. Muammer Tuna, Merkez Müdürü olarak atanmıştır. 2025 yılı itibariyle Muğla Tazelenme Üniversitesi Projesi sekizinci yılını girmiştir. Muğla Tazelenme Üniversitesi her Eğitim Öğretim Yılı açılışı Üniversitemizin Rektörünün ve diğer ilgililerin katılımı ile gerçekleşmektedir. Bu anlamda, daha önceki Rektörlerimiz ve şu anda görevde bulunan Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Turan Kaçar ve üniversitemizin öğretim üyeleri projemizi daima desteklemişlerdir. 2025 yılı itibarı ile Muğla Tazelenme Üniversitesi’nin Merkez (Menteşe), Ula, Köyceğiz, Marmaris, Milas, Datça ve en son olarak Yatağan olmak üzere yedi kampüsü bulunmaktadır ve şu ana kadar sistem içinde yaklaşık 1500 Tazelenme Öğrencisi yer almıştır. Bununla birlikte, yaklaşık 400 kişi dört yıllık öğrenimlerini tamamlayarak mezun olmuş olmuş; şu anda yedi kampüste yaklaşık 800 öğrenci kayıtlı bulunmakta, yaklaşık 400-500 öğrenci dersleri aktif ve düzenli olarak izlemektedir. Muğla Tazelenme Üniversitesi Programı, dört yıllık lisans programı ayarında bir program olup, ders müfredatı ilerleyen sayfalarda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Tazelenme Üniversitesi projesinin temel amacı, aktif ve pozitif yaş almayı sağlamaktır. Proje mental ve fiziksel anlamda aktif olmayı sağlayacak bir program içeriğine sahiptir. Bu anlamda programda, mental olarak aktif olmayı sağlayacak teorik dersler, fiziksel olarak aktif olmayı sağlayacak spor dersleri ve el-kol-beyin koordinasyonunu sağlayacak el becerileri ve resim, müzik, el sanatları, ritm, dans ve yoga gibi sanat dersleri yer almaktadır.
TAZELENME ÜNİVERSİTESİ PROJESİ: Bilindiği gibi tüm toplumlar yaşlanmaktadır ve buna bağlı olarak yaşlılık tüm dünyada ve tüm toplumlarda giderek artan ve yaygınlaşan bir olgu durumuna gelmektedir. Yaşlı nüfus oranındaki artış farklı toplumlarda farklı oranlarda olmakla birlikte tüm toplumlarda görülmekte, dünyadaki toplumların büyük bir kısmı hızla yaşlanmaktadır. Bununla birlikte yaşlı nüfus halen gelişmiş ve refah düzeyi yüksek olan toplumlarda daha fazla oranda bulunmakla birlikte, gelişmekte olan toplumlarda yaşlı nüfus daha hızlı oranda artmaktadır. Bu bağlamda yaşlılıkla ilgili olarak dünyadaki genel görünüm hızla değişmekte, yaşlılık halen gelişmiş batılı toplumlar için öncelikli bir sorun iken, giderek artan ölçüde gelişmekte olan ülkeler için de öncelikli bir sorun haline gelmektedir.
Dünyadaki tüm toplumların hızla yaşlanmasının bir göstergesi olarak örneğin 1990-2000 arası dönemdeki genel nüfus artış hızı ile yaşlı nüfusun artış hızı karşılaştırılabilir. Söz konusu dönemde, dünyadaki yıllık genel nüfus artış hızı % 1.6 iken, 65 yaş üzeri nüfusun artış hızı % 2.6 olmuştur. Buna göre yaşlı nüfusun artış hızı, genel nüfusun artış hızının neredeyse iki katı olmuştur. Gelişmekte olan ülkelerde yaşlı nüfustaki artış hızı, gelişmiş ülkelere göre çok daha fazladır.
Yaşlılıkla birlikte artan sosyal problemler genelde yaşlı nüfusun aktivitesini azalmasının sonucu mental ve fiziksel sağlık sorunlarının ortaya çıkması ve sağlığı bozulan yaşlı nüfusa götürülmesi gereken sağlık ve sosyal hizmetler ve bu hizmetlerin organizasyonu ve finansmanı ciddi sosyal politika sorunları olarak ortaya çıkmakta ve sıklıkla tartışılmaktadır. Bu bağlamda aktif ya da pozitif yaşlanma kavramı gündeme gelmektedir. Buna göre aktif ve pozitif yaşlanma, yaşlı nüfusun karşı karşıya kalacağı mental ve fiziksel sağlık sorunlarına ve sosyal uyum sorunlarına kaşı alternatif bir strateji olarak ortaya çıkmaktadır. Aktif yaşlanmanın en önemli bileşeni ise yaşam boyu öğrenmenin bir parçası olan ileri yaş eğitimi ya da üçüncü yaş eğitimidir. Üçüncü yaş eğitiminin somut bir tezahürü olarak ortaya çıkmış olan Üçüncü Yaş Üniversitesi Batı ülkelerinde oldukça yaygındır. Ülkemizde bir sosyal sorumluluk projesi olarak ortaya çıkmış olan Tazelenme Üniversitesi henüz resmi bir statüye kavuşmamıştır.
PROJENİN TEMEL GEREKÇESİ: Tazelenme Üniversitesi ya da Üçüncü Yaş Üniversitesi’nin temel gerekçesi, ülkemizde hızla artan yaşlı nüfusun çok boyutlu olarak sosyal sorunlar ve sosyal risk unsurları oluşturmasıdır. Refahın artması ile birlikte ömür beklentisi uzamakta ve buna bağlı olarak yaşlılar birçok sorunla karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca değişen aile yapısı gereği, aile yapısı küçülmekte bundan dolayı yaşlılar yalnızlaşmakta, küçülen ve bireyselleşen aile yapısı içinde yaşlılara bakım oldukça zorlaşmaktadır. Yaşlılıkla birlikte, yaşlı yalnızlığı, yaşlı ayrımcılığı, yaşlı yoksulluğu, yaşamdan geri çekilmeye bağlı olarak, yaşlılığın semptomlarının daha da artması ve buna bağlı olarak ortaya çıkan fiziksel rahatsızlıklar ve demans ve Alzheimer gibi mental sağlık sorunlarının artması gibi birçok sorunlar ortaya çıkmaktadır. İşte yaşlılıkla birlikte ortaya çıkan bu sorunlar, Tazelenme Üniversitesi Projesinin ortaya çıkışının temel gerekçesini oluşturmaktadır. Tazelenme Üniversitesi Projesi, 60 yaş üstü vatandaşlara sunmuş olduğu program ile yaşlılığa bağlı olarak ortaya çıkması muhtemel sorunların ortaya çıkmasını önlemek ve katılımcıların toplumsal yaşamda yeniden ve aktif olarak yer almalarını sağlamaktır.
AMAÇ VE KAPSAM: Tazelenme Üniversitesi Projesi’nin amacı yukarıda ifade edilen ve yaşlıların karşı karşıya kaldığı sorunlara bir ölçüde çözüm oluşturmak, 60 yaş üstü vatandaşların yalnızlık duygusu içinde olmaktan çıkmalarını sağlayarak, yeniden aktif ve sağlıklı hale gelmelerine yardımcı olmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için aktif ve sağlıklı yaş almaya yönelik bir eğitim programı sunulmaktadır. Bu önerilen öğretim programı mental ve fiziksel sağlığı geliştirmek amacıyla mental ve fiziksel aktifliği sağlamaya yönelik eğitim öğretim programını ve bunu sağlayacak dersleri içermektedir. Bir sosyal sorumluluk projesi olarak tasarlanmış olan bu proje ile 60 yaş üstü vatandaşlarımıza fahri olarak da olsa yükseköğrenim olanağı sağlanması hedeflenmektedir. Diğer yandan böyle bir proje ile 60 yaş üstü vatandaşların üretken ve yaşamın içinde aktif olarak yer alması hedeflenmektedir.
Tazelenme Üniversitesi tamamen gönüllülük temeline dayalı olan dolayısıyla öğrenci harcı gibi herhangi bir ücret talep edilemeyen ayrıca ders verecek öğretim üyelerinin de gönüllülük temeline dayalı olarak ders verecekleri ve ücret talep etmeyecekleri bir programdır. Program dört yıllık lisans düzeyinde program olarak tasarlanmış ancak sonunda başarılı olanlara diploma verilecek olup bu diploma tamamen sembolik ve resmi/akademik anlamda geçerliliği olmayacak olan bir diploma olacaktır.